موتور الکتریکی چیست؟

موتورهای الکتریکی

در مقاله موتور الکتریکی چیست، سعی داریم شما را با کاربرد موتور الکتریکی و انواع آنها و همچنین با اجزای موتور الکتریکی آشنا کرده و کاربرد هر یک را مورد بررسی قرار دهیم در ادامه مبحث بررسی انواع تجهیزات برق صنعتی از وسایل بسیار پر کاربرد و مهم امروزه در صنعت برق الکتروموتور های الکتریکی می باشند که در بسیاری از کارخانجات صنعتی در تمام جهان مورد استفاده قرار می گیرند.

ساختار موتورهای الکتریکی به دو گروه تقسیم می شود که شامل روتور و استاتور می شود روتور قسمت متحرک بوده و با جریان الکتریکی در سیم پیچ های استاتور به حرکت درمی آید.

ما در این مقاله پیشنهادی برای علاقه مندان به آشنایی با برق ساختمان داریم که می توانید با ورود به صفحه آموزش کامل برق ساختمان درجه 2 مباحث را مطالعه بفرمایید.

همچنین جهت مشاهده مطالب مربوط به مبحث آموزش انواع موتور های الکتریکی می توانید. موضوع آموزش موتور های القایی تک فاز را نیز مطالعه بفرمایید.

 اجزای موتور الکتریکی چیست؟

در درک این سوال که موتور الکتریکی چیست ما باید به معرفی اجزا این دستگاه بپردازیم:

استاتور

یکی از اجزا موتور الکتریکی استاتور است. قسمت ثابت موتور الکتریکی می باشد و در آن سیم پیچ هایی با قطر کم و تعداد دور زیاد پیچیده شده است که با ایجاد جریان الکتریکی در آنها روتور را به حرکت درآورده و باعث می شود موتور راه اندازی شود.

روتور

روتور موتورهای الکتریکی انواع مختلفی دارند که شامل:

 1) روتور قفس سنجابی

2) روتور سیم پیچی

 3) روتور با قطب برجسته

4) روتور استوانه ای

موتورهای الکتریکی در دو نوع تک فاز و سه فاز قرار دارند که موتورهای تک فاز در مصارف خانگی کاربرد دارند مانند موتور پنکه – ماشین لباسشویی – یخچال و…

موتور الکتریکی سه فاز

کاربر موتور الکتریکی سه فاز بیشتر در کارخانه جات برای مصارف خودرو سازی – صنایع دارو سازی   صنایع غذایی و… مورد استفاده قرار می گیرد. البته موتورهای سه فاز و تکفاز جدا از کاربردهای متفاوتی که دارند با هم تفاوت های بسیاری در اندازه – سیم پیچ ها – تعداد دور سیم پیچ ها – سرعت و قدرت  دارند و اینکه در موتورهای الکتریکی سه فاز می توان با جابه جایی فازها در تخته کلم جهت گردش روتور را تغییر داده و به صورت ساعت گرد یا پاد ساعت گرد شروع به حرکت کند.

موتورهای الکتریکی تک فاز 

از انواع مختلفی هستند که شامل موارد زیر می شوند که توضیحات مختصری درباره آنها داده شده است.

1) موتور تک فاز با فاز شکسته

2)  موتور تک فاز با خازن راه انداز

3) موتور تک فاز با خازن دائم کار

4) موتور تک فاز دو خازنی

 5) موتور تک فاز با قطب چاک دار

موتور تک فاز با فاز شکسته

در این نوع موتورها پس از اینکه موتور راه اندازی شد و سرعت آن به 75 درصد رسید سیم پیچ کمکی آن که باعث راه اندازی موتور می باشد از مدار خارج شده و فقط سیم پیچ اصلی داخل مدار باقی می ماند. کاربرد موتورهای فاز شکسته در مواردی از جمله یخچال ها و فریزرها، کولرها و پمپ های کوچک می باشد.

موتور تک فاز با خازن راه انداز

موتورهای با خازن راه انداز شبیه به موتورهای فاز شکسته می باشد با این نوع تفاوت که این بار در موتورهای با خازن راه انداز، پس از راه اندازی موتور خازن توسط کلید گریز از مرکز از مدار جدا خواهد شد زیرا با عبور جریان زیاد از خارن در هنگام کار موتور باعث سوختن آن می شود. کاربرد موتورهای خازن راه انداز در مواردی از جمله کمپرسورها و دستگاه های مناسب نجاری چند منظوره و … کاربرد دارند.

  موتور تک فاز با خازن دائم کار

در موتورهای با خازن دائم کار خازن به کار برده شده باید حتمی از نوع روغنی انتخاب شود که قیمت آنها نسبت به خازن های الکترولیت گران تر می باشد. کاربرد موتورهای با خازن دائم کار در موارد از جمله وسایل خانگی مانند پنکه و ماشن لباسشویی می باشد.

 انواع موتور تک فاز دو خازنی

موتور الکتریکی تک فاز دو خازنی چیست؟ موتورهای تک فاز دو خازنی در واقع می توان گفت که ترکیبی از موتورهای با خازن راه انداز و خازن دائم کار می باشد. نکته ای که وجود دارد این است که خازن از نوع الکترولیت دارای ظرفیت زیاد می باشد و خازن دائم کار از نوع روغنی نسبت به خازن های الکترولیت دارای ظرفیت کمتری می باشد. کاربرد موتور الکتریکی دو خازنی که از دسته های موتورهای صنعتی می باشند در موتوهای بالابر، ماشین لباسشویی ها و یخچال های صنعتی می باشد.

موتور تک فاز با قطب چاک دار

موتوهای قطب چاک دار در توان های پایین مانند 150 وات ساخته می شوند و ساختمان ساده ای نسبت به دیگر موتورها دارند. کاربرد موتورهای قطب چاک دار در مواردی از جمله فن های کوچک و پمپ های کولرها و … می باشد. جهت مطالعه بیشتر راجع به موتورهای القایی تک فاز کلیک کنید.

اجزای داخلی موتور الکریکی

در ادامه مبحث موتور الکتریکی  باید بدانیم جزای داخلی ساختمان یک موتور الکتریکی جدا از استاتور و روتور که اصلی ترین بخش های موتور الکتریکی را شامل می شوند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

بلبرینگ ، پوسته یا بدنه خارجی موتور ،فن خنک کننده ، نگه دارنده جاروبک ، جاروبک، تخته کلم

هر کدام از اجزای موتور باید کاملا از نظر فنی سالم باشند در غیر این صورت به موتور الکتریکی آسیب جدی وارد شده و خسارت زیادی به وجود می آید. موتورهای الکتریکی که در دو نوع  سه فاز و تک فاز باشند که نوع عملکرد هردو به صورت تبدیل انرژی الکتریکی به انرژی مکانیکی می باشد.

موتورهای الکتریکی سه فاز دو نوع هستند :

1- موتورهای آسنکرون

2- موتورهای سنکرون

در مواردی که تعداد دور روتور با تعداد دور سیم پیچی های استاتور برابر باشد آنگاه می توان گفت که موتور الکتریکی سنکرون است. منظور از سنکرون و یا آسنکرون همزمان و غیر همزمان بودن  می باشد.

در مواردی که این دو شرط برقرار نباشد موتور الکتریکی به صورت آسنکرون یا غیر همزمان کار می کند. موتورهای سنکرون دارای ساختمان پیچیده ای هستند و هزینه تعمیر و نگه داری بالایی دارند به همین دلیل از این نوع موتورها در موارد خاصی استفاده می شود مانند مولدهای جریان متناوب.

موتورهای آسنکرون به دلیل اینکه در مقایسه با موتورهای سنکرون ساختمان ساده تر و نداشتن کلکتور کاربرد بیشتری نسبت به موتورهای سنکرون داشته و در صنعت بیشتر مورد استفاده قرار می گیرند.

جنس پوسته یا بدنه موتورهای الکتریکی از چُدن می باشد و روی آن شیارهایی به منظور دفع حرارت قرار دارند و بر روی بدنه موتور قسمتی به نام تخته کلم قرار داشته که به آن جعبه اتصال هم گفته می شود و موارد دیگری مانند پلاک مشخصات موتور بر روی بدنه حک می شود، وظیفه اصلی بدنه حفاظت و نگهداری از قسمت های داخلی موتور می باشد.

پلاک خوانی الکتروموتور

در ادامه مبحث موتور الکتریکی  باید بدانیم هر الکتروموتور چه سه فاز باشد چه تک فاز دارای یک پلاک مشخصات مخصوص الکتروموتور می باشد که این پلاک از اهمیت زیادی برخوردار است زیرا که در انتخاب الکتروموتور برای اجرای پروژه به پلاک و مشخصات موتور نیاز داریم.

در تصاویر زیر نمونه هایی از پلاک مشخصات موتور الکتریکی همراه با توضیحات هر بخش را مشاهده می نمایید.

سیم پیچ موتورهای تک فاز

سیم پیچ موتور الکتریکی تک فاز چیست؟ و  اتصال آن به چه صورت است؟ موتورهای تک فاز دو نوع سیم پیچی اصلی و راه انداز یا کمکی دارند سیم پیچ های اصلی که به صورت دائم در مدار قرار دارند قطر بیشتری نسبت به سیم پیچی های دیگر داشته ولی با این حال تعداد دور آنها کمتر است.
حروفی که در نام گذاری اول و انتهای این سیم پیچی ها به کار رفته Y و U می باشد.

سیم پیچی های راه انداز باعث ایجاد نیروی اولیه جهت راه اندازی موتور در مدار کار می کند و نسبت به سیم پیچ اصلی 90 درجه اختلاف فاز مکانی دارد. قطر سیم پیچی راه انداز برعکس سیم پیچی اصلی کم ولی تعداد دور بالا می باشد که اول و انتهای این سیم پیچ حروفW و Z  نشان می دهند.

عواملی که باعث صدمه دیدن موتور می شوند:

1 – اضافه بار

2 – تغییر جهت ناگهانی روتور

3 – خرابی بلبرینگ ها

4 – ایجاد حرارت در سیم بندی موتور

5 – جریان زیاد در شرایط راه اندازی

جهت حفاظت از موتور در برابر صدمات احتمالی از وسایل زیر استفاده می شوند که هر کدام به نحوی از موتور محافظت می کنند.

وسایل حفاظتی موتورهای الکتریکی

1 – کنتاکتور جهت فرمان قطع و وصل

2 – کلید جدا کننده

3 – رله حرارتی یا بی متال

4 – رله کنترل فاز

5 – کلید حرارتی یا محافظ موتوری

موتور الکتریکی ساده چیست؟

وظیفه کلی یک موتور الکتریکی  تبدیل انرژی الکتریسیته به انرژی مکانیکی می باشد. همانطور که عکس آن توسط ژنراتور صورت می گیرد یعنی تبدیل انرژی مکانیکی به انرژی الکتریسیته. می توان گفت موتورهای الکتریکی و ژنراتورها غیر از وظیفه ای که دارند، مشابه یکدیگر هستند. عملکرد اکثر موتورهای الکتریکی بر اساس نیروی الکترومغناطیس می باشد، ولی با این حال موتورهایی هستند که عملکرد آنها بر اساس نیروی الکتروستاتیک و پیزوالکتریک می باشد.

طرز کار موتور الکتریکی

موتورهای الکتریکی متشکل از دو بخش اصلی استاتور و روتور می باشند این دو قسمت درواقع در عملکرد صحیح موتور از اهمیت زیادی برخوردارند و اگر در استاتور یا روتور خرابی وجود داشته باشد می توانند در طرز کار موتور اختلال زیادی ایجاد کنند. و این اجزا موتور الکتریکی راتشکیل می دهد. استاتور بخش ثابت در موتور الکتریکی است که دارای تعداد زیادی سیم پیچ با قطر کم است و روتور قسمت متحرک موتور است که در داخل استاتور قرار دارد. با برقراری جریان الکتریکی در سیم پیچ های استاتور، روتور شروع به چرخش می کند چرا که با وجود جریان برق در سیم پیچ های استاتور خاصیت مغناطیسی به وجود آمده که بر روی روتور تأثیر گذاشته و روتور به گردش در می آید و در نتیجه موتور الکتریکی کار می کند.

انواع موتور های صنعتی

موتورهای الکتریکی در انواع مختلفی قرار داشته و هر کدام  در صنعت مختلفی  مورد استفاده قرار می گیرند. البته آنها به دو دسته کلی سه فاز و تک فاز تقسیم می شوند که موتورهای سه فاز نسبت به تک فاز از قدرت و گشتاور بیشتری برخوردارند، موتورهای تک فاز و سه فاز هرکدام دارای انواع مختلفی هستنند.