دژنکتور چیست؟

دژنکتور چیست؟ و چه کاربردی دارد؟

شاید از خود بپرسید ذژنکتور چیست یا اسم آن را شنیده اید. دژنکتور یک نوع  کلید است که در خانواده کلیدهای قدرت قرار دارد. و به عنوان قطع کننده ها در مدارات قدرت  به کار برده می شود. دژنکتور درواقع در زبان انگلیسی به کلمه   Circuit Breaker که به معنای مدار شکن یا همان قطع کننده مدار می باشد.

ویژگی های یک کلید قدرت که بسیار مهم هستند این است که، بتواند در مدارات قدرت و در شرایط  نامطلوب قطع و وصل را به صورت ایمن انجام داده به صورتی که خود صدمه ای نبیند و از آسیب رسیدن به تجهیزات شبکه به طور مطلوبی جلوگیری کرده و وضعیت شبکه را کنترل کند. کلیدهای قدرت به صورت کلی به دو دسته غیر قابل قطع زیر بار و قابل قطع زیر بار و  تقسیم می شوند البته در نوع غیر قابل قطع کلید مانند سکسیونر عمل می کند و در نوع قابل قطع مانند دژنکتور که در این مقاله به آن می پردازیم.

جهت مطالعه سایر مباحث آموزشی مهندسی برق قدرت کلیک کنید.

همچنین در صورت علاقه مندی به آشنایی با تجهیزات برق صنعتی کلیک کنید و تمامی سر فصل ها را به صورت رایگان مطالعه بفرمایید.

دژنکتورها می توانند یک یا چندین عنصر را از یک خط برق کنترل کنند اما بستگی به نوع طراحی آنها نیز دارد، همچنین فرمانی که باعث کارکرد دژنکتورها می شود توسط رله های اولیه که به آنها رله های Prime گفته می شود که به برق با ولتاژ بالا حدودKV  20  وصل می باشند، صادر می شود.

دژنکتور در اصل یک نوع کلید قدرت است که به غیر از قطع و وصل کردن مدار که وظیفه اصلی آن است در مواقعی که در شبکه نیز اتصالی رخ می دهد از آن محفاظت می کند. البته از خصوصیات مهم دژنکتور می توان به قابل قطع زیر بار بودن آن اشاره کرد این موضوع به معنای این است که اگر در یک مدار بار وجود داشته باشد یا مصرف کننده ای به آن متصل باشد، می تواند در این شرایط هم مدار را قطع کند.

نحوه عملکرد دژنکتور

در ادامه مباحث دژنکتور چیست؟ و چه کاربردی دارد؟ باید بدانیم در داخل دژنکتور فنرهایی تعبیه شده است. تا دژنکتور بتواند در هنگام عمل قطع و وصل، مجدد به حالت آماده به کار برگردد. البته این فنرها به یک تیغه متحرک وصل هستند. که به دو صورت دستی  و موتوری می تواند شارژ شود. و همینطور فنر قطع توسط آزاد شدن انرژی فنر وصل، شارژ می شود. همینطور کنترل آزاد کردن فنرهای قطع و وصل توسط بوبین هایی که از طریق تحریک یک ضامن هستند انجام می شود. که به دو صورت دستی و کنترل از راه دور می باشند.

به طور کلی می توان گفت که دژنکتور انرژی لازمه خود را برای قطع و وصل کردن، از انرژی فنرها دریافت کرده و این انرژی به قدری کافی است که تمام ترمینال های قطع کننده مدار موجود در دژنکتور را باز و بسته می کنند.

ساختمان داخلی دژنکتور

در دژنکتورها از یک کلید ساده که در دو سر آن یکی به یک سیم پیچ و دیگری به یک بیمتال متصل شده است استفاده شده که دژنکتور می تواند با دو روش کاری یعنی هم به صورت حرارتی و هم مغناطیسی در مدار قطع و وصل را انجام دهد. در صورتی که دژنکتور در مدار قرار می گیرد سیم فاز به دو قسمت انتهایی کلید متصل می شود. و در صورتی که کلید در حالت وصل (ON)باشد، جریان الکتریسیته جاری شده از طریق ترمینال پایینی و از داخل سیم پیچ عبور می کند. که از طریق تیغه متحرک به تیغه ثابت منتقل شده و در آخر از قسمت ترمینال بالایی دژنکتور خارج می شود.

وقتی جریان بیش از حد از بیمتال عبور کند، در بیمتال ایجاد گرما شده و تغییر شکل می دهد. البته بیمتال موجود در دژنکتور به روش مکانیکی اتصالی را برای باز شدن مدار الکتریکی محافظت شده برقرار می کند. که بسیار ساده و مقاوم می باشد. ولی با این حال زمان واکنش آن کم بوده و کاملا دقیق نمی باشد. یعنی می توان گفت در مواقعی که مدار در اثر اضافه جریان های  طولانی مدت محافظت می شود. و عملکرد آن کند است این محافظت برای جلوگیری از آتش سوزی در مدار بوده و از هادی ها در برابر گرمای زیاد محافظت می کند.

مکانیزم طراحی دژنکتور

دژنکتورها به گونه ای  طراحی شده اند که به دو صورت اتومات و دستی می توانند مدار را در شرایط وجود بار شبکه و بروز اتصال کوتاه که جریان عبوری خیلی بالا می رود. بدونه آسب دیدن مدار، مدار را قطع کنند. در داخل دژنکتور مکانیزمی  طراحی شده است. تا در هنگام قطع جریان اتصال کوتاه جرقه ای که از این حاصل ایجاد می شود خنثا شود. گاز، روغن، عایق ها می توانند برای این کار مناسب باشند. این موارد توسط کنتاکت ها در دژنکتور جرقه های ناشی از اتصال کوتاه را به سمت محفظه حذف جرقه منتقل می کنند.